Η Συλλογή των μεταβυζαντινών εικόνων του Εκθετηρίου «Μήτηρ Θεοῦ ἡ Ὀξεία Ἐπίσκεψις» (17ος-20ος αι.)είναι αντιπροσωπευτική των ποικίλων καλλιτεχνικών τάσεων των εργαστηρίων κυρίως της βόρειας Ελλάδας και του Αγίου Όρους.
Στις νεώτερες εικόνες της Συλλογής (19ος αι.) εκπροσωπείται επάξια η «αγιορειτική ζωγραφική», όπως τη διαμόρφωσαν τα δύο κυρίαρχα καλλιτεχνικά εργαστήρια του Αγίου Όρους την ίδια περίοδο: του Νικηφόρου «εξ Αγράφων» (†1812) με καταγωγή από το Καρπενήσι και του Μακαρίου (†1814) από τη Γαλάτιστα Χαλκιδικής. Στη Συλλογή, «δια χειρός» (sic) Ιακώβου (1829), μαθητή του Νικηφόρου «εξ Αγράφων», είναι η εικόνα του Χριστού στο τέμπλο του ναού του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, ενώ ο Αθανάσιος από τη Γαλάτιστα φιλοτεχνεί τέσσερις δεσποτικές εικόνες (1832-33) για το τέμπλο του ναού του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου (Κακουνά).
Οι αυτάδελφοι Δημήτριος και Ελευθέριος από τα Άγραφα, μαθητές του αγιορείτη Ιακώβου, υπογράφουν τις εικόνες: ο πρώτος της Παναγίας Οδηγήτριας (1837) και ο δεύτερος της Σύναξης των Αρχαγγέλων (1842). Τα διάσπαρτα έργα των δύο αδελφών κυρίως στη Μακρινίτσα-Πορταριά σε συνδυασμό με την προγενέστερη δράση εκεί του δασκάλου τους Ιακώβου, βεβαιώνουν τη σύσταση τοπικού εργαστηρίου με καθοριστική επίδραση στην αγιογραφική τέχνη της περιοχής.
Στα μέσα του 19ου αιώνα, ο ζωγράφος Πανταζής υπογράφει σημαντικό αριθμό εικόνων στη Συλλογή, όπως και ο παραγωγικότατος Μαργαρίτης Μακρινιτζιώτης, γιος προεστού της Μακρινίτσας. Περισσότερο πιστός στην παράδοση ο πρώτος, δεκτικός σε νεωτερισμούς ο δεύτερος, εντάσσονται στην καλλιτεχνική επιρροή του τοπικού εργαστηρίου του Ιακώβου και των μαθητών του.
Αντιθέτως, οι ενυπόγραφες εικόνες του Δημητρίου Κ. Γκρέκου (1881), εκπροσωπούν την κυρίαρχη καλλιτεχνική τάση της εποχής με την υιοθέτηση, ολοένα και περισσότερο, δυτικότροπων στοιχείων στην εκκλησιαστική ζωγραφική.
Ιδιαίτερη θέση κατέχουν τρεις εικόνες με την υπογραφή του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου (1911-1916), αξιόλογα δείγματα της αγιογραφικής του παραγωγής, με κύριο χαρακτηριστικό την επαναφορά λησμονημένων αισθητικών αξιών της μεταβυζαντινής παράδοσης στο διακριτό εικαστικό του ιδίωμα.